Duma i emigracja

O tym wie każdy, kto choć przez chwilę zakosztował emigracji: Polacy za granicą rzadko integrują się ze sobą nawzajem, w biznesie chętniej podkładają sobie nogi, niż pomagają, milkną, gdy na ulicy przypadkiem mijają rodaków.

Chętnie asymilują się za to ze społeczeństwem danego kraju, gorliwie uczą się języka, niechętnie wspominają, skąd pochodzą. Doświadczenia, które w swoim artykule dla „Die Tageszeitung” opisuje Polka mieszkająca w Niemczech, Emilia Smechowski, nie są mi jako emigrantce obce.

Trudno się jednak zgodzić się z jej tezą: że najgorsze już za nami, bo oto właśnie skutecznie pozbyliśmy się kompleksów. I że Polska jest powodem do stuprocentowej dumy, w sensie wykraczającym poza spostrzeżenia autorki – czyli nowoczesność, hipsterów i wieżowce.

Studia w stolicy Niemiec ukończyłam w 2010 r. Nauczyły mnie więcej niż wcześniejszy licencjat zdobyty w Polsce: przede wszystkim zadawania pytań, odważnego stawiania tez, przyznawania się do błędów, dyskusji. Zamiast jednak wydobyć mnie z kompleksu emigranta ze Wschodu – o którym pisze Emilia Smechowski – dodatkowo mnie w nim utwierdziły.

Granica między studentami z zachodniej Europy a nami, trzema studentkami z nowych krajów członkowskich UE, była widoczna gołym okiem. Kompleksu pozbywałam się bardzo powoli. Poczucie pełnej świadomości swojej tożsamości i dumy z niej szło w parze ze świadomością przemian społecznych i wiedzą historyczną zgłębianą na własną rękę. Kolejne pobyty zagraniczne – w Brukseli i Tel Awiwie – trochę mnie z tego kompleksu oczyściły.

Gdy w zeszłym roku rozpoczynałam staż w jednej z berlińskich redakcji, zaproponowałam redaktorowi działu politycznego kilka tematów z Polski. „Polska? Czy tam w ogóle dzieje się coś ciekawego?” – zapytał lekceważąco. Odpowiedziałam, zgodnie z moim przekonaniem, że z dziennikarskiego punktu widzenia to dziś kraj ciekawszy niż same Niemcy.

Start miałam, przyznaję, fatalny. W rewanżu napisałam tekst opublikowany w końcu przez niemiecki tygodnik „Der Freitag”  – o tym, jak rosłam razem z demokratyczną Polską. Na łamach tygodnika pisałam też, jak radzimy sobie z upiorami przeszłości, dyskutując o historii takiej, jaką była. I o tym, jak chciałabym być z mojej Polski dumna.

Chciałabym? No tak. Bo w międzyczasie zdarzył nam się Smoleńsk. Zdarzył się podział na dwie Polski, na Polaków lepszych i gorszych, prawdziwych i sprzedanych, czerwonych i moherowych. Rozpoczęła się wielka kłótnia, historia i religia stały się narzędziem politycznej walki, szacunek do samych siebie poszedł na drugi plan.

Uczciwie wspomniałam o tym w moim niemieckim artykule. Dziś, w dniu narodowego święta (co podwójnie boli), musiałabym wyprostować jeszcze to, co pisałam o upiorach przeszłości. Regularnie zarabiamy już bowiem na opinię przewrażliwionych, skoncentrowanych na sobie, zalęknionych. Wieści znad Wisły odbijają się w świecie szerokim echem. Nie są przyjmowane dobrze. I nie zanosi się na poprawę.

Szczerze? Wobec takich doniesień jedynym, co mi czasem przychodzi do głowy, jest pozostać niewidzialną, jak autorka artykułu w „TAZ”. Bo trochę trudno już tłumaczyć pytającym znajomym obcokrajowcom, skąd w nas, Polakach, tyle kompleksów. I dlaczego nie umiemy sobie poradzić z tak prostym na pozór zadaniem jak pozytywny, zgodny z wizerunkiem i szczery PR.